MAKEDONYA EKONOMİSİ

            Makedonya’nın doğu komşusu Bulgaristan, batı komşusu Arnavutluk, kuzey komşuları Kosova ve Sırbistan, güney komşusu ise Yunanistan’dır. Makedonya, Yugoslavya’dan bağımsızlığını 1991 yılında ilan etmiştir. 1993 yılında, ilk olarak Eski Yugoslav “ Makedonya Cumhuriyeti ” ismi ile tanınmıştır. Avrupa Birliği, Uluslararası Para Fonu, Avrupa Yayın Birliği, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi de Makedonya’yı aynı isimle tanımıştır. Bunlardan farklı olarak, Türkiye, ülkeyi kendi adı olan Makedonya Cumhuriyeti ismiyle tanımayı tercih etmiştir.
            Avrupa’da ekonomik olarak en düşük düzeyde gelişmiş sayılan ülkeler arasında yer alan Makedonya, 1991 yılında bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, merkezi ekonomiden, serbest piyasa ekonomisine geçiş yapmıştır. Küçük işletmeler ve çalışan kesim tekstil konusunda ön plana çıkmaktadır ve bu alanda başarılı işler yapmaktadır. Makedonya ekonomisine küçükbaş hayvancılığın katkısı da fazla denilebilir. Bu alanda devletin desteği de göz ardı edilemez. Makedonya Cumhuriyeti ekonomisini ayakta tutan başlı nedenler orta ve küçük çaplı işletmeler, tekstil, tarım ve hayvan yetiştiriciliğinin yanı sıra sarap üretimi ve küçükbaş hayvan besiciliğidir. Her ne kadar tarım ve hayvancılığın ülke ekonomisindeki payı azalsa da diğer tüm sektörler ekonomi için büyük bir fayda göstermektedir.
Avrupa Birliği’ne adaylık sürecine girmesiyle, son yıllarda ülkede birçok reform gerçekleştirilmiştir.  Bu reformlar sonucunda, ülkede ekonomik istikrar büyük ölçüde sağlanmıştır. İstikrar, beraberinde ülke ekonomisinin büyümesini ve yeniden yapılandırılmasını getirmiştir. Serbest piyasa ekonomisine geçilmesi ile ülkede, sanayinin ekonomideki payı son derece azalmıştır. Ekonomide, yüzde 27’lik bir paya sahip olan sanayinin büyük bir bölümünü, tekstil, metalürji ve demir-çelik oluşturmaktadır. Tarımın ise ekonomideki payı yüzde 14’tür. Hizmet sektörü ise Makedonya ekonomisinde yüzde 59’luk bir oran ile en büyük paya sahiptir.

Hizmet sektöründe en büyük yer tutan alanlar ise, taşımacılık, telekomünikasyon, ticaret ve bankacılıktır. Makedonya Hükümeti’nin kamu borçlarını 2007 yılında, zamanından evvel ödemiş olması, ekonominin iyiye gittiğinin bir göstergesidir. Makedonya Hükümeti, önceliği yabancı yatırımcı çekmeye vermektedir. Ayrıca, ülkede özel sektöre de ağırlıklı olarak önem verilmektedir. Yabancı yatırımların artması, işsizliğin azalması ve ekonominin büyümesi amacı ile kurumlar ve gelir vergisi, 2008 senesinde yüzde 10’a düşürülmüştür. Bu oran, Avrupa ülkeleri arasında en düşük vergi oranıdır. Dünya Bankası tarafından yayınlanan rapora göre, Makedonya ekonomik reformlar konusunda başarılı olan dördüncü ülke olmuştur. Şarap üretimi Makedonya ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Makedonya Merkez Bankası’nın araştırmaları sonucu elde edilen bilgiler ve yapılan açıklamalar doğrultusunda 2011 yılında Makedonya üzerinde gerçekleştirilen yabancı yatırım bütçesi 303 milyon Euro gibi bir rakamla belirtilmiştir. Makedonya ekonomisine yabancı yatırımların katkısı yadsınamaz boyuttadır. Elde edilen ve sunulan bilgilere göre: 75-80 milyon Euro ile Avusturya en büyük yatırım miktarı olarak bu anlamda ilk sırayı alıyor, 75 milyon Euro gibi bir bütçe ile Türk yatırımları 3. sırada yerini alırken, Hollanda ise bu ülkeler arasında 2. Sırada yerini alıyor.
    Ülke ekonomisi çok ileri düzeyde olmamasına rağmen eğitim konusunda bu açık kapatılıyor. Eğitime yapılan destek ve verilen eğitim, düzey anlamında birçok ülkeye oranla üst seviyelerde. Ülkemiz hakkında bilgi verecek olursak 100 civarında şirket Makedonya üzerinde ekonomik anlamda gelir elde ediyor ve gelir sağlıyor. Tav ve Şişecam bu firmaların başını çekiyor ve en büyük yatırımı da bu iki firma sağlıyor diyebiliriz. Üsküp ve Ohri havalimanlarının açılmasında Tav firmasının katkısı çok fazladır. Yapılan yatırımlar ülke ekonomisini canlandırmakta ve ülkeler arası ticarete de farklı bir boyut kazandırmaktadır.

Makedonya Cumhuriyeti’nin kalkınması için birçok girişimlerde ve teşviklerde bulunulmuştur. Bu girişimciler sayesinde ülke ekonomisi yeniden büyümeye başlamıştır. 
Makedonya tam bir eğitim öğretim Cumhuriyeti’dir. Hatırı sayılır derecede eğitime yatırım yapan ülke; dış ülkelerde eğitim isteyen gençlerin ilgi haline gelmiştir. Ülke eğitim için gerekli olan her ihtiyacı karşılamaktadır. Bu sayede hem zayıf olan ekonomisini güçlendirmekte hem de eğitim ve öğretim seviyesini en üst düzeye çıkarmaktadır.

Makedonya Merkez Bankası’nın 2011 tarihinde yaptığı açıklamalara göre Makedonya Cumhuriyeti’ne yapılan yabancı yatırım miktarı 303 milyon Euro’yu geçmiş. Yaklaşık olarak 77 milyon Euro’luk bir yatırım yapan Avusturya’nın hemen ardından 75 milyon Euro ile Hollanda gelmektedir. Yatırım miktarı açıklanmayan Türkiye ise üçüncü sırada gelir. Türkiye’nin Makedonya Cumhuriyeti’ne yaptığı yatırımlardan dolayı Türkiye’deki üniversite öğrencilerinin ilgisini çekmektedir. 2011 ve 2012 yıllarında önemli ölçüde Türkiye’den üniversite öğrencileri öğrenim için Makedonya Cumhuriyeti’ne gitmiştir.
7 Eylül 1999 yılında imzalanan anlaşma 1 Eylül 2000 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşma sayesinde yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşması ile Türkiye Makedonya sanayi mallarına tamamen kapılarını açmıştır. 2001 tarihinde ise yapılan ikili ticaret hacmi Yaklaşık olarak 420 milyon ABD dolarına yükselmiş. Tüm bu anlaşmalar sayesinde 2010 tarihinde Makedonya Cumhuriyeti’nden yapılan ithalat hacmi 2011 senesinde yaklaşık olarak  %80 oranında artmış.

Her geçen ay daha fazla ithalat yapılan ülke kazanç payının önemli bir miktarını eğitime aktarır. Günümüzde daha önceki aylık dönemlere göre ithalat oranı %76 civarında artış göstermiş.
Makedonya Cumhuriyeti’ne yönelik yapılan ihracatlar arasında ise en önemli maddeler arasında otomotiv sanayi ürünleri ve çeşitleri, tekstil ürünleri ve hazır giyim ürünleri en üst sıralarda yer almaktadır. Bunların yanı sıra demir ve çelik hammaddeleri ve ara ürünleri, ateşe ve yüksek ısılara dayanıklı tuğla, tüm tekstil ara ürünleri ve ham deri ürünleri önemli ölçüde ithalat edilir.
Makedonya’da yaşanan iktidarsız ekonomi ve çok yavaş işleyen bürokrasi yüzünden çalışma ve oturma izni gibi yaşanan sıkıntılar; sürekli olarak değişen mevzuat yönetmeliği ve pek de güven duyulmayan yargı sisteminden dolayı Makedonya’ya karşı yatırım yapmak isteyen yatırımcıların ilgisi azdır. Tüm bu yavaş işleyen bürokrasiye rağmen ülkede eğitim almak isteyen kişilere inanılmaz derecede kolaylıklar ve istisnalar gösterilir. Ülkemizin Makedonya Cumhuriyeti’ndeki yatırımcıları büyük ölçüde KOBİ’lerden meydana gelir. Ülkeye doğrudan yabancı sermaye yatırımı yapan Türk sirketlerinin sayısı yüzden fazladır. Ülkede bulunan TAV ve Sisecam gibi iki büyük çaplı şirket sayesinde; Makedonya Cumhuriyeti’ndeki toplam Türk yatırım tutarı ise yıllık 500 milyon doları geçmiştir.
Makedonya Cumhuriyeti’nde yapılan en büyük yatırım ise 2008 tarihinde yapılan ihale ile Üsküp ve Ohri adlı iki havalimanıdır. Bu iki havalimanını işletme ve modernleştirme hakkını kazanan şirket TAV’dır. Bu çevrede tamamlanan çalışmalar Ohri Aziz Paylus Hava Limanı 10 Nisan 2011 tarihinde ülkenin başbakanı olan Nikola Gruevski’nin katılımı ile yapılan resmi tören ile açılmıştır. Öte yandan Üsküp Büyük Iskender Havaalanı’nın resmi olarak açılışı ise 6 Eylül 2011 yılında yapılmıştır.

Makedonya Cumhuriyeti’nde bankacılık sistemi de önemli ölçüde gelişim göstermiştir. Ülkedeki en önemli bankacılık yatırımları arasında ise Türkiye Ziraat bankası AD Skopie ile merkezi Hollanda’da bulunan Demir-Halk bankası tarafından büyük bir hisse bölümü alınan İK bankası yer almaktadır. Bunların yanı sıra ülkede bulunan Swedmilk fabrikasını satın alması ile birlikte Sütaş firması da Makedon pazarına girmiş ve yıllık olarak Makedonya’ya 2 bin büyükbaş hayvan getirme hedefine ulaşmıştır.
Türkiye’de tanınan ve bilinen en büyük alış veriş merkezi olan Cevahir Holding, Makedonya Cumhuriyeti’nin Aerodrom ilçesinde 42 katlık dört adet binadan alışveriş merkezi yatırımlarına 2012 yılının temmuz ayında başlamıştır. Tüm bu çalışmaların 36 ay içerisinde bitirilmesi planlanmaktadır. Toplam olarak yapılan bu projenin maliyeti 300 milyon Euro’dur.

            Makedonya’nın iklim koşulları, tarım sektöründe gelişim sağlanmasına olanaklıdır. İşlenebilir toprak miktarı 1,3 milyon hektardır. 1999 yılında çıkarılan kanun ile kişilere toprak mülkiyeti hakkına sahip olma şansı da verilmiştir. Bu kanunla, vergi muafiyetleri, uzun süreli işlenebilir toprak kiralama için 40 yıl, hayvancılık yapılacak toprak için 20 yıl olarak belirlenmiştir. Makedonya, gıda konusundaki ihtiyaçlarının büyük kısmını ithalat ile gidermektedir. Ülkenin ihracat konusunda en önemli ürünü tütündür. Yıllık olarak ortalama 30.000 ton tütün üretilmektedir. Ülkenin tarım sektörü, Avrupa Birliği’nin denetimi yüksek kalite standartlarına ayak uydurmakta zorlanmaktadır.
            Makedonya, yer altı kaynakları açısından oldukça zengin bir ülkedir. Ülkede, kurşun-çinko, bakır, manganez, krom, demir mineralleri, nikel, titanyum, uranyum ve altın madenleri vardır. Madencilikteki üretimin büyük kısmı, Avrupa Birliği ülkelerine ve Amerika Birleşik Devletleri’ne ihraç edilmektedir.
Sektör, kapasitesinin altında faaliyet göstermektedir. Bu nedenle, maden sektöründeki şirketlerin sahip oldukları teknolojilerin yenilenmesi, enerji tasarrufu sağlayan teknolojilere geçilmesi gerekmektedir. Bu konuda çalışmalar sürmektedir.
            Komünizmin hüküm sürdüğü dönemlerde, Makedonya firmaları, gelişmekte olan ülkelerin ve Orta Doğu ülkelerinin büyük inşaat projelerini almıştır. 2001 yılında güvenlik krizi yaşanması sonucunda, sektör darbe yemiştir. Makedonya’da inşaat sektörü bazı dönemler düşüşler yaşamış olsa da toparlanmıştır.
            Turizm konusunda, Makedonya büyük bir potansiyele sahiptir. Ülkedeki otellerde yatak kapasitesi 80.000’den fazladır. Turizm sektöründe, özelleştirme süreci yavaş ilerlemektedir. Bu nedenle, mevcut potansiyel, gerektiği gibi değerlendirilememektedir. Ülkenin başta gelen turizm merkezi Ohri’dir. Ohri’yi, Prespa ve Dojran gölleri takip etmektedir. Makedonya, çok sayıda termal su kaynağına sahiptir. Ayrıca, Osmanlı Dönemi’nden, Ortaçağ ve Roma’dan kalma birçok tarihi eser de ülke sınırları içinde bulunmaktadır. 2000 metreden daha yüksek olan 16 adet dağın ülke sınırları içerisinde bulunuyor olması, hem kış turizmi, hem de dağcılık turizmi imkânını arttırmaktadır. Popova Sapka, Pelister, Mavrovo, Osogova ve Galicica isimli kış turizmi merkezleri Avrupalı turistleri yoğun olarak çekmektedir. Bu güzel merkezlerde, kar yılın büyük bir bölümünde mevcuttur. Özellikle kayak sporuna meraklı olanlar, kayak pistlerinin çok büyük olması sebebiyle bu merkezleri tercih etmektedirler.
            Makedonya’da bankalarla ilgili yeni yasal düzenlemeler de yapılmıştır. Yüksek sermaye gereklilikleri getirilmiştir. Zayıf bankalar bu sebeple sektörden çekilmiştir. Çok sayıda güçlü sermayeli banka, günümüzde Makedonya’da hizmet vermektedir. T.C. Ziraat Bankası da, Makedonya’daki subeleri ile hizmet vermektedir.
            Makedonya, yabancı yatırımı arttırmayı amaçlamaktadır. Bu sebeple 2005 yılında, Yabancı Yatırımlar Ajansı kurulmuştur. Son yıllarda, Makedonya’da yatırım yapan firmaların sayısı son derece artmıştır. Avusturyalı Mobilkom Austria, Fransalı Societe Generale, Amerikalı Johnson Controls, Alman T-Home ve İsviçreli Duferco bu şirketler arasında bulunmaktadır. Borteknik ve Şişecam’ın yapmış olduğu sözleşmeler sonucunda, Makedonya’da büyük yatırım sahibi olan yabancı devletlerarasında Türkiye’de yer almıştır. Doğrudan yapılan yabancı yatırımların kayıtlarını Makedonya Merkez Bankası tutmaktadır. Ancak kayıtlarda yalnızca yatırımın başlangıç tutarı yer almaktadır. Sonraki kayıtlar tutulmadığından, Makedonya Merkez Bankası kayıtları güvenilir bir kaynak olarak kabul görmemektedir. Makedonya’da yatırım yapan Türk firmalarının sayısı ortalama 100’dür. Bu şirketlerin büyük bir kısmı KOBİ şirketleridir.
            Makedonya’da yabancı ve yerli şirketler aynı muameleyi görmektedir. Bu anlamda bir ayrıcalık tanınmamaktadır. Vergiler, devletin sağladığı destekler ve istenilen prosedürler, yerli ve yabancı şirketler için aynı düzeydedir. Şirket kurulmak istendiğinde, tek yetkili merci vardır. Bu kurumun adı Merkez Sicil’dir.
Makedonya, ülkede şirket kurmak isteyenler için tek başvuru sistemi oluşturmuştur. Bu sistem, büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Makedonya’da sirket kurmanin maliyeti oldukça düsüktür. Gerekli islemler ortalama olarak 4 saat kadar sürmektedir. Tek bir ofisle muhatap olunarak islemlerin tamamlanmasi mümkündür. Makedonya’da ticaret yapabilmek için şirket kurmak şarttır. Sadece temsilci bulundurmayı yeterli bulan şirketler şube açma yoluna gitmektedirler. Temsilcilik bulundurmak ve şube açmak için; temsilciliğin açık adresi, noter onaylı ticari sicil gazetesi, temsilcilik açılması için imza yetkisine sahip olan şahsın adı, kimliği ve pasaport numarası, temsilciliğin müdürünün ismi, kimliği ve pasaport numarası, temsilcilikte çalışması planlanan personellerin her birinin isimleri, kimlikleri ve pasaport numarası gerekmektedir. Bunlara ek olarak; temsilcilik açma kararı, temsilciliğin çalışma programı, Makedonya Merkez Sicil Kurumu’na yapılmış başvuruya ait temsilcilik başvuru formu, temsilciliğin yapacağı işler hakkında bütün sorumlulukların üstlenildiğine dair ana şirketin beyanatı evraklara ilave edilmelidir.
Gelecek için iyi ve sağlam eğitim almak isteyen tüm öğrenciler Makedonya Cumhuriyet’ini rahatlıkla tercih edebilir. Türklere özgü ve Türkiye’de uygulanan alışveriş dizaynlarının aynısını ülkede de uygulayan girişimciler Türklerin ve öğrencilerin Türkiye’ye olan hasretini bir nebze azaltabilmek için gerekli çabayı gösterir. Bunların yanı sıra tüm alışveriş merkezleri, seyahat araçları ve lokantalar gibi tüm yerlerde öğrenciler için özel indirimler uygulanır. Günümüzde Makedonya Cumhuriyet’inde eğitim alan birçok üniversite öğrencisi eğitimimi tamamladıktan sonra ülkede yaşamayı tercih etmiş. Öğrenciler için pek çok kolaylık sağlanır ve öğretimi için gerekli olan birçok araç ücretsiz olarak verilir.
EuroStar Yurtdışı Eğitim Merkezi danışmanlık konusunda uzman bir merkezdir. Gerek çalışanları gerekse bilgi birikimi ve dökümanlarıyla rakiplerini geride bırakıp zirvedeki yerini almıştır. EuroStar'ın internet sitesindeki telefon numaralarıyla kaliteli hizmetle tanışabilirsiniz.

Makedonya’ya turist olarak ve ziyaret amaçlı giden Türk vatandaşları, 2 aya kadar vize almadan ülkede kalabilirler. Çalışma vizesine sahip olmayan kişiler, gerekli sürelerde ülkeye giriş çıkış yapsalar bile, ülkede herhangi bir işte çalışamazlar. Çalışma izni, en az 6 aylık bir süre için verilmektedir. Eğer lüzumlu olursa, yenilenmesi mümkündür. Bu izin en fazla 3 seneye kadar uzatılabilmektedir. Yabancı bir ülkenin vatandaşının çalışma izni alabilmesi için, işvereninin gerekli belgeleri tamamlayarak Makedonya Çalışma Ajansı’na başvurması şarttır. Çalışma Ajansı, 15 gün süren bir araştırma yapacaktır. Bu araştırma, söz konusu iş için Makedonya vatandaşı birinin kadroya alınıp alınamayacağı ile alakalıdır. Ajans, bahsi geçen iş için yabancı uyruklu bir çalışana lüzum olup olmadığı konusunda bir kanaate varacaktır. Olumlu bir karar çıktığı takdirde, işveren, yabancı çalışan ile sözleşme imzalamalıdır.

 

Türk vatandaşları; çalışma ajansı tarafından verilen izin belgesi, geçim kaynağının ispatı olan evraklar, kalacakları yeri gösteren evrak, sağlık sigorta belgeleri, adli sicil evrakları ve Makedonya’da kalacakları süreden minimum 3 ay fazla süreye sahip pasaport ile Makedonya’nın İstanbul ve Ankara’da bulunan temsilciliklerine başvuruda bulunabilmektedirler.
Makedonya tarım ve gıda ürünlerinin üretilmesi konusunda yüksek bir potansiyele sahiptir. Çikolata ve sert kabuklu meyveler dışarıya en fazla ihraç edilen ürünler arasındadır. Hazır giyim ve beyaz eşya üretiminde de sektörde önemli bir yere sahiptir. Makedonya’da düşük enflasyon uygulaması sonucunda büyük gelişmeler sağlanmıştır. Ticari açıdan yoğun talep gören ülkede fiyatların düşül olması öğrenci ve iş adamlarını çekmesinde oldukça etkilidir. Yurtdışında eğitim görmek isteyen öğrenciler cazip fiyatlarla daire kiralayabilirler. Ev kiraları çok ucuzdur. Ayrıca elektrik ve su gibi birçok gereksinim de Türkiye standartlarına göre çok daha uygundur. Gece hayatının da oldukça ucuz olduğu ülke de Türk geceleri de düzenlenmektedir.
Yurtdışında eğitim görmek istiyorsanız Makedonya’nın ekonomisi, yaşam şartları ve üniversiteleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için Eurostar Yurtdışı Eğitim merkezine başvurabilir ve rehberlik ve danışmanlık hizmeti alabilirsiniz. Dünyanın birçok ülkesinde tüm beklentilerinizi karşılayarak ihtiyaçlarınıza yönelik çözümler üretmektedir. Eğitim maliyetleri ve aklınıza takılan her türlü soru için EuroStar bir telefon kadar yakınınızda…
Makedonya, ekonomik açıdan yeni gelişen bir ülke olduğundan, birçok avantaj sunmaktadır. Bu ülkede üniversite eğitimi gören kişiler, dilerlerse ülkedeki fırsatlardan yararlanabilmektedirler. Makedonca öğrenerek Slav dillerine hakim olan öğrenciler, Makedonya’da sınavsız bir şekilde istedikleri bölümde okuyabilmektedirler. Ülkemizde hizmet veren şirketler, isteyen öğrencilere Makedonya’da üniversite okuyabilmeleri için yardımcı olmaktadırlar. Öğrenime başlamadan evvel gençleri Makedonca öğrenmeleri için doğru dil okullarına yönlendiren bu firmalar, öğrenim boyunca da öğrencilere desteklerini de sürdürmektedirler. Makedonya’da üniversite okumak isteyen kişilerin profesyonellerden danışmanlık alarak sorunsuzca hayallerine kavuşmaları mümkündür. 


EuroStar Yurtdışı Eğitim Merkezi danışmanlığı ile yurtdışı eğitim ile ilgili tüm sorularınız cevaplanmakta ve tüm sorunlarınız çözülmektedir. EuroStar hakkinda geniş bilgiyi internet sitesinden veya irtibat bürolarından öğrenebilirsiniz.